Richtlijn voor opname van woorden of uitdrukkingen in het Vlaams Woordenboek.

Deze richtlijn biedt een houvast aan taalvrijwilligers, redacteurs, eindredacteurs en andere bijdragers die meewerken aan het Vlaams Woordenboek. Hij geeft aan welke woorden en uitdrukkingen in aanmerking komen voor opname, welke uitgesloten worden, en hoe je twijfelgevallen kan beoordelen.

Doel van het Vlaams Woordenboek

Het Vlaams woordenboek wil woorden en uitdrukkingen vastleggen die;

1. typisch zijn voor Vlaanderen, maar geen deel uitmaken van de standaardtaal in het hele taalgebied;
2. geen lokaal dialect zijn, maar wel breed genoeg verspreid zijn;
3. én voldoende zichtbaar zijn in gebruik (schriftelijk of mondeling);
4. of lokale dialectwoorden die niet meteen als dusdanig herkenbaar zijn (schriftelijk of mondeling).

Woorden die onder minstens één van de volgende criteria vallen, nemen we niet op.

• dialectwoorden met heel beperkte verspreiding, die door hun uitspraak duidelijk als dialect herkenbaar zijn;
• kunstmatige of occasionele vernederlandste vormen van dialectwoorden;
• woorden die in de standaardtaal buiten België even bekend en gebruikelijk zijn* en dus niet typisch zijn voor België. Woorden die actief gebruikt in België worden en passief bekend zijn in Nederland, kunnen wel in het Vlaams Woordenboek.

Opnamecriteria in detail

Een woord komt in principe in aanmerking als het voldoet aan minstens drie van de vier onderstaande criteria. Idealiter zijn dit criterium 1 + 2 + 3, of in sommige gevallen 1 + 2 + 4. Bij twijfel is de beslissing van de eindredacteur doorslaggevend.

1. Niet of nauwelijks in gebruik in Nederland

• Het woord is in Nederland ongebruikelijk: men gebruikt het daar niet spontaan.
• Het kan passief bekend zijn: men begrijpt het als men het hoort, maar zou het zelf niet zeggen in een neutrale context.

Waarom belangrijk?

We willen woorden opnemen die typisch Vlaams zijn, niet (algemeen) Nederlands. Als een woord ook in Nederland actief gebruikt wordt in neutrale situaties, hoort het niet thuis in het VW.

Voorbeelden:

• ✅ goesting → passief gekend in Nederland, maar typisch Vlaams gebruik.
• ❌ fiets → standaardtaalwoord, zowel in Nederland als Vlaanderen. Niet opnemen.

2. Aantoonbare aanwezigheid in geschreven of formele bronnen

• Het woord wordt gebruikt in Vlaamse kranten, tijdschriften, blogs, officiële documenten of andere publieke media.
• Het komt ook, maar niet alleen, in spreektaal of sociale media voor.

Waarom is dit belangrijk?

Een woord dat leeft in geschreven bronnen, is waarschijnlijk ingeburgerd in het bredere taallandschap.

Voorbeelden:

• ✅ boetseren aan een beleid → regelmatig gebruikt in opiniestukken en politieke analyses.
• ❌ smotsen (regionaal voor morsen) → amper of niet terug te vinden in geschreven bronnen. Niet opnemen.

3. Brede regionale spreiding binnen Vlaanderen

• Het woord wordt gebruikt in een groot deel van Vlaanderen (richtlijn: minstens 3 provincies of >50% van de bevolking).
• Het is niet beperkt tot een enkele streek, gemeente of dialectregio.

Bij twijfel is de beslissing van de eindredacteur doorslaggevend.

Waarom is dit belangrijk?

Het Vlaams Woordenboek is geen dialectwoordenboek. Het richt zich op het Nederlands in heel Vlaanderen, niet op lokale streektaal of dialect. Daar bestaan andere websites voor, zoals https://www.mijnwoordenboek.nl/dialecten/.

Voorbeelden:

• ✅ frak → herkend in meerdere provincies, dus opnemen.
• ❌ zakskesdag (streekterm voor huisvuilophaling) → beperkt tot bepaalde regio’s. Niet opnemen.

4. 🔠 Klinkt als Algemeen Nederlands – geen vernederlandst dialectwoord

• Kan uitgesproken worden in AN zonder dat het vreemd klinkt.
• Geen opvallende vernederlandste spelling nodig.

Voorbeelden:

• ✅ tuttefrut → klinkt natuurlijk, voelt Vlaams aan hoewel het regionaal beperkt is in gebruik.
• ❌ enkbeugel (Limburgs dialect voor eekhoorn) → geforceerde spelling, het wordt overal anders uitgesproken en nergens als enkbeugel.

---

📊 Combinatieregels

Criterium 1	Criterium 2	Criterium 3	Criterium 4	Richtlijn
✅	✅	✅	–	Zeker opnemen
✅	✅	–	✅	Grijze zone – eindredactie
✅	–	✅	✅	Waarschijnlijk niet opnemen - eindredactie
–	–	✅	✅	Niet opnemen

---

❌ Signalen dat een woord niet thuishoort in het VW

Let op deze uitsluitingssignalen:

• Twijfel over spelling of uitspraak, of verschillende regionale uitspraakvarianten → wijst op dialect.
• Alleen heel lokaal gekend of gebruikt → wijst op dialect.
• Geen schriftelijk gebruik → niet breed ingeburgerd.
• Vernederlandste vorm van dialect, die zelf niet gebruikelijk is (bijv. enkbeugel) → kunstmatig.

---

✅ Praktische checklist

• [ ] Wordt het nauwelijks gebruikt in Nederland?
• [ ] Komt het voor in Vlaamse media of documenten?
• [ ] Is het herkenbaar in meerdere Vlaamse provincies?
• [ ] Klinkt het natuurlijk in AN?
• [ ] Geen dialectvorm met gekunstelde spelling?
• [ ] Wordt het als typisch Vlaams ervaren?

3 of meer keer “ja”? → Mogelijk geschikt voor opname.
Twijfel? → Noteer motivatie en verwijs naar bronnen. Laat eindredactie oordelen.

---

        +-------------------------------+
        | 1. Wordt het actief gebruikt  |
        |    in Nederland?              |
        +-------------------------------+
                      |
                      v
         Nee -------------------------> Ja
          |                             |
          v                             v
+-------------------+        +---------------------+
| 2. Komt het voor  |        |  Niet opnemen       |
|    in Vlaamse     |        +---------------------+
|    bronnen?       |
+-------------------+
          |
          v
  Ja -------------------------> Nee/heel weinig
   |                             |
   v                             v
+-----------------------+     +---------------------+
| 3. Brede verspreiding?|     |  Niet opnemen       |
+-----------------------+     +---------------------+
   |                  |           
   v                  v          
   Ja                 Nee -> check 4
   |                             |
   v                             v
 +--------------------+     +-------------------+   
 | Opnemen            |     | Klinkt het als AN?|  
 +--------------------+     +-------------------+   
                              |             |         
                              |             |
                              v             v
                              Ja            Nee
                              |             |
                              v             v
                +--------------------+    +---------------------+
                | Opnemen, beslissing|    |  Niet opnemen       |
                | eindredacteur      |    +---------------------+
                +--------------------+